| |
Worden er standaard controles uitgevoerd om te checken op radioactiviteit in de voedselketen?
Ja, er worden routinematig analyses gedaan op dierenvoeders en op levensmiddelen, onder meer op koeken, fruitsap, patisserie, wortelen en suiker. Tussen 2011 en 2017 zijn er in totaal 460 analyses uitgevoerd. Die waren allemaal conform.
Wat zijn de risico’s van radioactieve stoffen op de voedselveiligheid?
Wat veel mensen niet weten, is dat ons voedsel altijd een beetje radioactief is. Tegen deze natuurlijke vorm van radioactiviteit kunnen we ons perfect beschermen. Natuurlijk mag het voedsel de opgelegde norm niet overschrijden, maar bij een nucleair ongeval kan dat wel het geval zijn. De radioactieve elementen die dan vrijkomen, kunnen immers naast onszelf ook gewassen en dieren besmetten. Wanneer we besmet voedsel eten, kan dit het risico op kanker op lange termijn verhogen.
Welke maatregelen zal de overheid in de voedselketen nemen in geval van een nucleair incident?
De zones waar we extra aandacht aan moeten besteden, liggen rond de nucleaire sites. De eerste maatregel die de overheid neemt, is alle landbouwers verwittigen. Zo kunnen ze tijdig hun dieren van de weide halen en op stal zetten, voor de radioactieve wolk passeert. Daarnaast moet ook het ventilatiesysteem van de stallen stilgelegd worden, zodat er geen radioactieve deeltjes aangezogen worden.
Ook gewassen in serres en voer en waterputten voor vee zijn gemakkelijk te vrijwaren door ze goed af te schermen. Gewassen in open lucht zijn lastiger. We kunnen eventueel het advies geven om zo snel mogelijk te oogsten, maar dan moet het net het juiste seizoen zijn en vaak is er gewoon te weinig tijd.
Veel hangt ook af van de aard van het ongeval. Welke radioactieve stoffen zweven er door de lucht? Hoe snel blaast de wind ze over het land? Bij regenweer dalen de deeltjes sneller en krijgen we te maken met een grotere besmetting.
Wanneer de radioactieve wolk voorbij getrokken is, evalueren we de voedselveiligheid. Gebieden worden afgebakend en meetploegen doen hun werk. Zolang de grond of de gewassen te radioactief zijn, is het voedsel niet veilig voor consumptie en mag het niet op de markt komen. De radioactiviteit verdwijnt vanzelf, maar afhankelijk van de aard van de besmetting kan dit meerdere jaren duren. De controles zijn dus een project van lange adem, en dat is vooral vervelend voor de landbouwers die niet kunnen verkopen. De consument zelf zal nooit een voedseltekort voelen, aangezien we voldoende producten kunnen importeren.
Wat kan de consument doen?
De maatregelen die we opleggen voor de verkoop van voedsel, gelden evengoed voor je eigen moestuin en scharrelkippen, al kunnen we burgers niet verplichten ze te volgen. Woon je in besmet gebied, laat de groenten uit eigen tuin dan ook links liggen en volg het advies van de overheid.
Wat kan en/of mag ik nog eten en drinken in geval van een alarm?
Een nucleair alarm brengt niet noodzakelijk beperkingen voor de consumptie van voedingsmiddelen met zich mee. Als er in geval van een nucleair ongeval toch beschermingsmaatregelen voor de voedselketen nodig zijn, dan zijn deze bij de eerste maatregelen die de overheid zal nemen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het binnenhalen van vee, het toedekken van waterputten, het afdekken van bieten, het sluiten van serres etc.
Mochten er door het ongeval voedingsmiddelen besmet worden, dan zal de consumptie daarvan uiteraard afgeraden of verboden worden. De overheid zal op dat moment gepaste raadgevingen verstrekken en de nodige beschermingsmaatregelen nemen.
Kan ik voedingsmiddelen van de markt of uit de winkel blijven consumeren?
Ja, de producten die in de handel worden aangeboden zijn veilig.
De overheden kunnen nochtans bij een nucleair incident in de gebieden, die besmet worden, beperkingen opleggen voor de consumptie van sommige levensmiddelen. Of, welke en voor hoe lang er maatregelen worden opgelegd, hangt af van de omvang van het ongeval en van de besmetting.
Zijn producten meer besmet dan toegelaten is, dan mogen zij niet in de handel worden gebracht. Het FAVV en het FANC zien hierop toe.
Als ik besmette voedingsmiddelen consumeer, welk risico loop ik dan?
Het menselijke lichaam bevat sowieso een natuurlijke dosis radioactiviteit.
Als u besmette voedingsmiddelen eet of drinkt, absorbeert uw lichaam een deel van de radioactiviteit. Die hoopt zich op in organen en weefsels en zal maar geleidelijk aan worden uitgescheiden of afgebouwd worden.
Bij dat laatste – dit heet desintegreren – worden stralingen gevormd die schade kunnen veroorzaken in de cellen. Die schade kan zich op langere termijn uiten onder de vorm van kanker.
Hoe kan ik besmette voedingsmiddelen van andere onderscheiden?
Zonder meetapparatuur of specifieke kennis, zijn besmette voedingsmiddelen niet te onderscheiden van andere: ioniserende stralen zijn immers onzichtbaar en hebben geur noch smaak.
Toch is dit geen probleem. De overheid zal er immers strikt op toezien dat er geen besmette levensmiddelen op de markt komen. Daarnaast zal ze raadgevingen verstrekken over wat u nog kan consumeren van de producten uit uw eigen tuin.
Ik woon net buiten de zone waar er preventieve maatregelen voor de voedselketen werden genomen. Wat moet ik doen?
U hoeft de preventieve maatregelen niet toe te passen. Bij het bepalen van de zones, waar de preventieve maatregelen van kracht worden, neemt de overheid immers steeds een grote veiligheidsmarge in acht. De zones zijn dus telkens ruim bemeten. Indien u niet in zo’n zone woont, loopt u dan ook geen enkel risico op besmetting.
Hoe lang zal het verboden zijn om in de besmette zone te oogsten?
Alles hangt af van de radioactieve besmetting:
- Over welke radioactieve stoffen gaat het?
- Verdwijnen die stoffen snel of hebben ze een zeer lange levensduur?
- Wat is de intensiteit van de besmetting?
- Hoe groot of hoe klein is de opbouw van de radioactieve elementen in de landbouwproducten?
Is de besmetting afkomstig van stoffen die zich niet opstapelen, dan is er geen probleem. Zodra de wolk voorbij is, verdwijnen de stoffen snel zonder enige besmetting na te laten bij planten of dieren.
Is de besmetting afkomstig van stoffen, die op iets langere termijn verdwijnen, dan zal het mogelijk enkele weken tot maanden duren vooraleer de producten opnieuw veilig zijn. Bij radioactief jodium bijvoorbeeld, vermindert de besmetting om de drie maand met een factor 1.000.
Is de besmetting daarentegen te wijten aan radioactieve producten met een lange levensduur, dan kan het probleem verschillende jaren duren. Er zal dan naar alternatieve teelten, alternatieve beheersmaatregelen of het saneren van het betrokken perceel gekeken moeten worden.
Kan ik mijn gewassen behandelen met een specifiek product?
Nee, er bestaat geen middel dat aan het irrigatiewater kan worden toegevoegd om de planten op een besmet terrein te ontsmetten.
U kan wel de aanbeveling opvolgen om uw gewassen te besproeien met water. Net zoals een regenbui, spoelt onbesmet irrigatiewater immers een deel van de besmetting van de planten weg.
Wat moet ik doen met besmette gewassen?
Voedingsmiddelen voor menselijke of dierlijke consumptie die meer besmet zijn dan toegelaten, mogen niet in de handel worden gebracht.
Er zal voor die producten in de eerste plaats een alternatieve bestemming gezocht worden, bijv. de verwerking tot biobrandstoffen. Wanneer er geen andere bestemming mogelijk is, dan moeten al die besmette voedingsmiddelen worden vernietigd.
Ik ben landbouwer/moestuinier en ik leef in de buurt van het incident. Kan ik maatregelen treffen om mijn gewassen te beschermen?
Ja. Van zodra er mogelijk radioactief materiaal zal ontsnappen, zal de overheid preventieve maatregelen aanraden.
Zo zal in de akkerbouw gevraagd worden om producten die al geoogst zijn, af te dekken. Het gaat bijv. om bietenhopen naast het perceel, veevoer in open hangars, etc.
Voor overdekte teelten (serres, tunnelkweek, kweekbakken, silo’s, etc.) kan de afdekking afgesloten worden en wordt gevraagd om de ventilatie en de irrigatie stop te zetten.
Kleine oppervlakten kunnen worden afgeschermd door ze met plastic te overdekken (moestuinen, fruitbomen).
Vermijd ook dat opslagplaatsen van regenwater worden besmet, zeker als ze gebruikt worden voor de irrigatie van serres en tuinen of voor het drenken van vee.
Veel tijd om zulke preventieve maatregelen te nemen, is er doorgaans echter niet bij een incident. Hoe verder verwijderd van het incident, hoe langer het zal duren vooraleer de radioactiviteit op de bodem en de gewassen zal worden afgezet door de radioactieve wolk.
Ik ben landbouwer en leef in de buurt van het incident. Kan ik preventieve maatregelen treffen voor mijn vee?
Bij een nucleair incident zal de overheid de landbouwers in een welbepaalde zone adviseren om hun vee binnen te zetten of de dieren eventueel te verzamelen in een plaats waar ze zich niet kunnen voeden met besmette voedingsmiddelen (bijv. op besmette weiden).
Daarnaast zal er gevraagd worden om de ventilatie van de stallen stop te zetten tijdens de passage van de radioactieve wolk.
De belangrijkste bekommernis is dan immers om radioactieve besmetting van de dieren en van hun producten zoals vlees en melk te vermijden of te beperken. Die besmetting is hoofdzakelijk het gevolg van de inname van besmet voeder.
De gevolgen van radioactieve straling is voor vee gelijkaardig aan die bij de mens. Vogels zijn er iets minder gevoeliger aan. Net zoals bij de mens, doen de risico’s zich vooral op lange termijn voor.
Moeten dieren die zich op de weide bevinden ook schuilen bij een nucleair ongeval?
In geval van een nucleair ongeval kan de overheid een graasverbod voor vee afkondigen. Het vee moet dan op stal worden gebracht en gevoederd worden met niet besmet voeder. Dat moet helpen voorkomen dat de dieren en hun vlees of melk besmet worden.
Er moet wel voldoende tijd zijn voor de landbouwer om zonder blootstellingsrisico het vee op stal te brengen.
Moet ik contact opnemen met mijn dierenarts?
Uw dierenarts zal zeker uw vragen trachten te beantwoorden. Maar er bestaat geen haalbare veterinaire behandeling om de effecten van ioniserende straling te bestrijden. Er bestaan wel stoffen die kunnen worden toegediend om de overdracht van de radioactiviteit naar andere dieren te verminderen.
Hoe zit het met putwater en water uit de regenton?
Putwater is, zoals alle ondergronds water, beschermd tegen directe besmetting op voorwaarde dat de put afgedekt werd bij het passeren van de nucleaire wolk.
Komt het water uit ondergrondse voorraden dan hangt het ervan hoe diep de voorraad ligt. Door insijpelen in de bodem, kan er een deel van de radioactieve contaminatie in het grondwater terechtkomen. Indien de voorraden niet al te diep liggen, dan kan er dus vrij snel besmetting van het opgepompte water zijn. Bij het gebruik van dat water moet dus regelmatig de besmettingsgraad worden gecontroleerd.
Bij regentonnen is het belangrijk om de aanvoer ervan af te koppelen tot de radioactiviteit in de buurt opnieuw een veilig niveau heeft bereikt.
Hoe wordt het drinkwater beschermd?
De watermaatschappijen krijgen van de overheid informatie over de situatie en zullen in functie daarvan de nodige voorzorgsmaatregelen kunnen nemen.
Is drinkwater nog drinkbaar in geval van een nucleair ongeval?
In principe kunt u kraantjeswater blijven consumeren, tenzij de overheid een andere aanbeveling geeft.
Ongeveer twee derden van het in België verdeelde drinkwater komt van ondergrondse watervoorraden. Dit water is beschermd tegen een snelle besmetting door atmosferische neerslag.
Het laatste derde komt van waterwinning van oppervlaktewater dat wel rechtstreeks besmet zou kunnen worden door de radioactieve wolk. Bij een nucleair ongeval waarbij radioactieve stoffen in de omgeving vrijkomen, zullen deze captaties dan ook tijdelijk onderbroken worden.
In elk geval zullen er metingen uitgevoerd worden om de afwezigheid van besmetting van het verdeelde water na te gaan en zal de verdeling van alle besmette water verhinderd worden.
Wat is het nut van jodiumtabletten?
Bij een nucleaire lozing kan radioactief jodium vrijkomen. Contact met de radioactieve isotopen van jodium kan aanleiding geven tot het optreden van schildklierkanker.
Door op het juiste moment stabiel, niet-radioactief jodium in te nemen zorg je ervoor dat de schildklier reeds verzadigd is en geen radioactief jodium meer opneemt.
Jodiumtabletten bieden echter geen bescherming tegen andere radioactieve stoffen. De allerbelangrijkste maatregel blijft dan ook om te schuilen.
Wie haalt het best jodiumtabletten in huis?
Alle inwoners van gemeenten in een zone van 20 kilometer rond een nucleaire installatie (10 kilometer voor IRE Fleurus) halen best uit voorzorg jodiumtabletten in huis. Ook collectiviteiten (scholen, bedrijven, …) in deze zone krijgen het advies om uit voorzorg jodiumtabletten af te halen bij de apotheek.
Ook kwetsbare groepen in heel België zoals kinderen en jongeren tot 18 jaar, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven krijgen het advies om een doosje jodiumtabletten af te halen.
Op heel het Belgische grondgebied word collectiviteiten die bezig zijn met baby’s en kinderen (kinderopvang, lagere en middelbare scholen, … ) gevraagd om uit voorzorg jodiumtabletten af te halen bij de apotheek.
Wanneer moet ik jodiumtabletten innemen?
Het heeft alleen zin de jodiumtabletten in te nemen bij een nucleair ongeval. Bewaar de tabletten daarom zorgvuldig.
Neem de tabletten nooit op eigen initiatief, maar wacht tot de overheid dat aanbeveelt. Zij zal via de media informeren of de tabletten ingenomen moeten worden. De aanbeveling kan beperkt blijven tot een bepaalde zone of een bepaalde bevolkingsgroep, zoals zwangere vrouwen of kleine kinderen.
Wie neemt best geen jodiumtabletten?
Voor een kleine minderheid zijn jodiumtabletten niet geschikt. Het gaat dan om mensen die allergisch zijn voor jodium, die aan een zeldzame huidziekte lijden of die met schildklierproblemen kampen.
De bijsluiter geeft een volledig overzicht van alle gevallen waarin het gebruik van de tabletten beter vermeden wordt. De huisarts of specialist kan hier ook advies over geven.
Voor wie borstvoeding geeft, is er normaal gezien geen reden om die te onderbreken.
|
Afdrukbare versie | 
Laatst bijgewerkt op
09.03.2018
| 
Naar boven
Nederlands
Weet jij wat te doen bij een nucleair ongeval?